Energie

Actiemodus 'aan' bij telers voor energietransitie

De glastuinbouw moet in 2040 klimaatneutraal zijn; een flinke uitdaging. Hoewel er meerdere verduurzamingsopties zijn, is het voor telers vaak lastig om de juiste keuzes te maken voor hun specifieke situatie. Het ‘GroenPlan’ van AgroEnergy biedt hierbij houvast: dit stappenplan maakt voor ondernemers inzichtelijk hoe zij de benodigde transitie het beste kunnen vormgeven. EnergieSpecialist Tom van Dijk: “Om de gestelde sectordoelen te kunnen halen, móet de elektrificatie verder doorgang kunnen vinden.”

Tekst: Ank van Lier
Fotografie: AgroEnergy / KAS Magazine

Dat de glastuinbouw aan de slag moet met CO2-reductie is al langer bekend. Niet alleen moet de sector in 2040 klimaatneutraal zijn, ook mag de glastuinbouw in 2030 nog maximaal 4,3 megaton aan broeikasgassen uitstoten. “Dit zijn forse doelstellingen”, zegt Tom van Dijk. Hij is EnergieSpecialist bij AgroEnergy. “Naarmate die data dichterbij komen, krijgen wij als EnergieSpecialisten steeds meer vragen van klanten. En zeker sinds in 2023 fiscale maatregelen werden aangekondigd, om de gestelde doelen te bereiken. Sinds begin 2025 hebben telers te maken met een hogere energiebelasting. Ook is gas dat in een WKK gaat sinds 1 januari van dit jaar niet meer automatisch vrijgesteld van energiebelasting.”

Een en ander bracht en brengt volgens Van Dijk veel vragen met zich mee voor telers. “Ondernemers vragen zich af: welke opties heb ik om klimaatneutraal te worden en wat betekent dat voor mijn kostenplaatje qua energie? En terwijl de doelstellingen aanvankelijk nog een ‘ver-van-mijn-bed-show’ waren voor veel ondernemers, is bij een heleboel telers inmiddels het besef doorgedrongen dat ze aan de slag moeten. De actiemodus staat ‘aan’ en ze willen stappen zetten. En dat doen ze in veel gevallen ook al.”

Roadmap in energietransitie

Om telers tegemoet te komen en antwoorden te bieden op hun vragen, lanceerde AgroEnergy het ‘GroenPlan’. Dit is een advies c.q. stappenplan dat ondernemers inzicht geeft in hoe zij - in hun specifieke situatie - de transitie naar klimaatneutraal het beste kunnen vormgeven. “Het GroenPlan vormt in feite een ‘roadmap’ in de energietransitie; het plan laat zien welke stappen een ondernemer moet nemen om energieneutraal te worden”, zegt Van Dijk. “We baseren dit advies op basis van een speciaal rekenmodel. Dit model rekent uit hoeveel CO2-reductie kan worden behaald door te investeren in bepaalde assets, zoals bijvoorbeeld een warmtepomp.” In het plan wordt ook meegenomen wat dit betekent voor de toekomstige energiekosten van de teler. “We brengen in kaart hoeveel méér een ondernemer gaat betalen ten opzichte van zijn huidige situatie. Ook dat is immers cruciaal. Want hoewel verduurzamen per definitie kostenverhogend is - daar moeten we geen doekjes om winden – is het natuurlijk cruciaal dat het rendement van een bedrijf op peil blijft. Bij het bepalen van de toekomstige energiekosten nemen we ook de verwachte ontwikkelingen op de elektriciteitsmarkten mee. Dat is allemaal verwerkt in het rekenmodel.”

'Belangrijk is om te anticiperen op toekomstige regelgeving'

Gesprek over toekomst

Om een GroenPlan te kunnen opstellen, gaat de EnergieSpecialist altijd eerst in gesprek met de ondernemer. “Mijn allereerste vraag is hoe hij zijn toekomst ziet, wat zijn horizon is? Sommige telers hebben geen opvolger en willen nog maar een beperkt aantal jaren doorgaan met hun bedrijf. Ze zingen hun tijd wel uit, zoals ze dat zelf zeggen. Dan hoef je wellicht niet meer na te denken over verdere verduurzaming. Maar ik benadruk hierbij altijd dat het desondanks belangrijk is om te anticiperen op toekomstige regelgeving en om je bedrijf up-to-date te houden. Anders kan een toekomstige koper hier immers ook niet mee verder.” In de gesprekken brengt de specialist daarnaast in kaart welke opties er zijn om te verduurzamen. Het besparen op energie – bijvoorbeeld via ontvochtigingssystemen – is hierbij een belangrijke route, geeft Van Dijk aan. “Daarna gaan we kijken of aardwarmte tot de mogelijkheden behoort. Is dat niet het geval, dan kijken we verder. Bijvoorbeeld naar restwarmte of de inzet van een warmtepomp. Zo ‘pellen’ we het vraagstuk langzaam af, tot de juiste route helder wordt.”

Knelpunten

Volgens Van Dijk is soms vrij snel duidelijk wat het juiste transitiepad is voor een teler. In andere gevallen is dat niet meteen helder. “Onder meer voor kleinere, weinig energie-intensieve bedrijven is het dikwijls een hele opgave. Zij hebben in de zomer vaak geen warmtebehoefte, waardoor de inzet van aardwarmte al geen optie is. Daarbij moet je jaarrond immers een constante hoeveelheid warmte afnemen. Een warmtepomp kan dan een oplossing zijn.” In feite kan iedere kas worden verduurzaamd door middel van een warmtepomp, geeft de specialist aan. “Deze optie komt dan ook al snel in beeld wanneer aardwarmte en restwarmte niet beschikbaar zijn. Om een warmtepomp te kunnen inzetten, moet je elektriciteitsaansluiting echter wel voldoende groot zijn. Dat is niet altijd het geval. En uitbreiding van de stroomaansluiting is niet altijd meteen mogelijk, omdat er diverse regio’s zijn waar het elektriciteitsnet vol zit. Hierdoor komen ondernemers in bepaalde gebieden echt in de knel. Om in 2040 klimaatneutraal te kunnen zijn als glastuinbouw móet de elektrificatie verder doorgang kunnen vinden.”

Van Dijk adviseert telers die te maken krijgen met netcongestie om ieder geval contact op te nemen met de netbeheerder, met het verzoek om uitbreiding van hun elektriciteitsaansluiting. “Hoewel het waarschijnlijk nog een tijd duurt voordat dit gerealiseerd kan worden, sta je dan in ieder geval op de wachtlijst. Telers hoeven ook nog niet à la minute te investeren, maar het is wel belangrijk om te weten waar je staat en wat je gaat doen richting 2030. Want wanneer je bijvoorbeeld aan de slag wilt met een warmtepomp vergt dat ook aanpassingen aan de CV-installatie in je kas. Die moeten dus ook tijdig gebeuren. Ook dat soort zaken worden meegenomen in het GroenPlan; telers krijgen een totaaloverzicht van de te zetten stappen én de bijbehorende kosten. En ook de overheidssubsidies die beschikbaar zijn - bijvoorbeeld voor een warmtepomp - nemen we hierin mee.” De EnergieSpecialist benadrukt tot slot dat het GroenPlan geen statisch adviesrapport is, maar een dynamisch document. “Op basis van de gesprekken stellen we een startdocument op. Dit vullen we gedurende de tijd aan met nieuwe informatie en ontwikkelingen.

Bijvoorbeeld het nieuws dat onlangs bekend werd, dat de glastuinbouw mogelijk moet gaan voldoen aan de groengas-bijmengverplichting en wordt opgenomen in het Europese emissiesysteem ETS-2. Deze zaken werken kostenverhogend en zijn van invloed op het transitiepad van ondernemers. Kortom: we blijven continu anticiperen en bijsturen, om er zo voor te zorgen dat het stappenplan van telers up-to-date blijft en zij de gestelde doelen daadwerkelijk kunnen halen. Mét behoud van een goed bedrijfsrendement.”