Verduurzamen

IS HET EINDE VAN DE GLAZEN KAS IN ZICHT?

Kun je met daglichtloos telen energie besparen en tegelijk de kwaliteit van je product behouden? Richard ter Laak van Ter Laak Orchios startte samen met de Gewascoöperatie Potorchidee een proef voor daglichtloos telen. Interpolis denkt mee over het veilig laten slagen van deze innovatie.

“Orchideeën hebben veel warmte nodig en weinig licht. Heb je daarvoor wel een glazen kas nodig?”, vraagt Richard ter Laak zich af. Hij wil zelf onderzoeken of je zonder daglicht dezelfde kwaliteit krijgt, je echt minder energie verbruikt én of het ook betaalbaar blijft. Want de investering per m2 is fors. Een traditionele kas, zonder daglicht maar mét zonnepanelen, is dat een duurzame oplossing? In 2024 startte het onderzoek bij Certhon in Poeldijk. “Een mooie en hoopvolle innovatie. Goed dat veiligheid al aandacht krijgt”, zegt Tom Kester, risicodeskundige bij Interpolis. “Hier wordt zorgvuldig onderzoek gedaan en zijn veel kennispartners betrokken. Onderzoekers van Wageningen University & research (WUR) en Plant Lighting doen mee. Op dit moment verdiept de ondernemer zich vooral in de teelt. Maar ook over de kas denkt hij al na.”

Versnellen en leren
De proef gaat uit van een volledige teelt, van de warme opkweekfase tot koude afkweekfase. Ter Laak: “We realiseerden ons al snel dat de grootste besparing in de opkweekfase zit. Daar is de meeste warmte en het minste licht nodig. Bij de koude afkweekfase heeft de teelt meer licht nodig.” Tijdens de proef krijgen de planten in fases van de groei steeds meer licht en ruimte. Dan volgt de fase waarin de planten naar de koeling gaan om bloeitakken te kunnen maken, de afkweek gebeurt dan in een normale kas. Ter Laak: “De kwaliteit van de planten testen we onder andere met een droge stof analyse. Ook zetten we iedere fase naast een referentie, de planten uit het eigen bedrijf. Zo kunnen we mooi vergelijken hoe ze het echt doen.”

Vocht en klimaat

“Droger telen om ziektes te voorkomen, kost veel energie. Meer vocht betekent minder energieverbruik maar ook een grotere kans op ziektes”, vertelt Ter Laak. “In een traditionele kas zijn er veel klimaatverschillen, door de luchtramen en het scherm maar ook door weersomstandigheden. Het verschil kan wel 5° zijn. Hetzelfde geldt voor de vochtigheidsgraad in de pot. Een deel van je planten staat te droog, een ander deel te nat en een deel is goed. Dit leidt tot kwaliteitsverlies.” Hij verwacht in een daglichtloze kas minimaal verschil in temperatuur en vochtigheidsgraad én optimalisatie van het waterverbruik. “Omdat we met lucht verwarmen en ventileren, is er in de proef nu nog te veel ongelijkheid in potvochtigheid. Dat zit waarschijnlijk in de installaties of het gebruik ervan. Dat moeten we nog oplossen.” Ter Laak Orchios bereidt zich voor op toekomstige nieuwbouw. De ondernemers zijn positief en verwachten veel van deze innovatie. “Je bouwt een simpele kas en hebt geen luchtramen en schermen nodig. Je hebt minder onderhoud, hoeft niet te krijten en hebt geen last van weersinvloeden. De klimaatregeling is eenvoudig en stabiel én de kas blijft dicht voor ongedierte. We kunnen uitbreiden en oude vestigingen vervangen om aan de duurzaamheidsdoelstellingen van energie, arbeid en gewasbescherming te kunnen voldoen. In het voorjaar van 2027 willen we bouwen. Dat kán een daglichtloze kas zijn met zonnepanelen. Maar we gaan niet over één nacht ijs.”

Veranderende risico’s

Samenwerken met betrouwbare partijen, zoals vaste kassenbouwer en installateurs, vindt Ter Laak belangrijk. Ook de tussenpersoon en risicodeskundige van Interpolis zijn vroeg betrokken. “Met hen zitten we graag vroeg aan tafel. Als wij straks gaan bouwen, staat daar een flink en kapitaalsintensief bedrijf. De vraag hoe dat verzekerd kan worden, is dan best wel groot. We bouwen eigenlijk een veel eenvoudigere kas. De weerrisico’s zijn anders als een kas geen glas heeft.” Tom Kester: “Sneeuw en storm zijn bij een normale kas een risico. Om constructieschade en glasbreuk te voorkomen, moet je sneeuw kunnen afstoken. Dat kan niet bij een geïsoleerd sandwichdek. Ook zonder glas blijft een constructieberekening nodig om weersbestendig te zijn en bedrijfstilstand door weerschade te voorkomen. Hagel kan zonnepanelen onherstelbaar beschadigen.”

Zonnepanelen op het dak vergroten het brandrisico. Goed installeren, compartimenteren en brandvertragende materialen gebruiken zijn dan ook heel belangrijk. Brand in de teeltruimte, met veel rook en roet kan leiden tot grote teeltschades. Ter Laak heeft nog veel om over na te denken: “Investeer je in warmtepompen, is een batterij een goede keuze voor flexibele energieopslag, wat moet je doen om de energiemix maximaal flexibel te krijgen?” Kester: “Het is goed om die met elkaar te bespreken, af te wegen en zo nodig passende maatregelen te nemen.” Is daglichtloos telen de toekomst van de tuinbouw? Voor die vraag is het nog te vroeg. Ter Laak: “Er zijn meer uitdagingen. Een kas zonder glas moet passen in het bestemmingsplan. Gelukkig ziet de gemeente ook dat we stappen moeten maken als we alle uitdagingen willen oplossen. Voor nu lijkt daglichtloos telen vooral succesvol voor gewassen die veel warmte nodig hebben en weinig licht, maar ook voor stekproductie of bepaalde fases in een teelt.’’

SAMENWERKEN EN KENNISDELEN

Heb je bouwplannen? De keuzes die je maakt in de bouwfase beïnvloeden de kwaliteit van je gebouw. Interpolis helpt ondernemers graag aanpassingen veilig te doen, risico’s beheersbaar te houden en bedrijfscontinuïteit te waarborgen. “Dat doen we door samen te werken en kennis te delen. Vertel je verzekeringsadviseur waar je mee bezig bent en vraag om informatie!”